Ondersteuningsteam arbeidsmigranten: praktische hulp aan gemeenten bij huisvesting arbeidsmigranten
In Nederland wonen en werken meer dan 700.000 arbeidsmigranten, vaak afkomstig uit Oost-Europa. Gemeenten spelen een belangrijke rol in het verbeteren van hun woon- en leefomstandigheden. Het ondersteuningsteam arbeidsmigranten van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) helpt gemeenten hierbij sinds april 2022. Hoe gaat het ondersteuningsteam te werk en op welke vormen van ondersteuning kunnen gemeenten rekenen? Projectleider Thomas Zwiers vertelt erover.
Arbeidsmigranten zijn mensen uit het buitenland die tijdelijk in Nederland komen werken. Vaak komen zij hiernaartoe via een uitzendorganisatie of andere werkgever, bijvoorbeeld in de tuinbouw-, distributie- of de bouwsector. Wanneer het gaat over deze tijdelijke werknemers, doemen er nogal eens beelden op van overvolle vakantiebungalows, overlast in woonwijken of matrassen op de grond van een schijnbaar onbewoonde loods.
Ja, helaas zijn de omstandigheden van sommige arbeidsmigranten nog steeds schrijnend. Maar gelukkig wordt huisvesting nu vaker wél op een goede manier geregeld, ziet Thomas Zwiers in de praktijk. “Het is zeker mogelijk om huisvesting op een verantwoorde manier te faciliteren, zodat er fatsoenlijke huisvesting gerealiseerd wordt met voldoende voorzieningen. Als ondersteuningsteam arbeidsmigranten helpen wij gemeenten om hierin hun rol op te pakken, met als doel de situatie van arbeidsmigranten te verbeteren.”
Samen schrijnende situaties voorkomen
Uiteindelijk gaat het erom dat de positie van arbeidsmigranten wordt verbeterd, benadrukt Zwiers. “Dat is dan ook de intrinsieke motivatie om dit werk te doen. Want naast goede voorbeelden, heb ik de afgelopen jaren ook veel ellende gezien. Sommige gebeurtenissen maakten veel indruk, zoals de bouwvallige schuurtjes in een grote stad waar arbeidsmigranten bleken te wonen. Of een arbeidsmigrant die geen medische hulp kreeg, met alle tragische gevolgen van dien. Dat soort verhalen vergeet je niet meer en moeten we met elkaar zien te voorkomen.”
Verschillende vormen van ondersteuning
Het ondersteuningsteam arbeidsmigranten van de VNG is sinds april 2022 actief. Het team werkt vanuit de aanbevelingen van het Aanjaagteam Bescherming Arbeidsmigranten, dat onder leiding van Emile Roemer in 2020 een rapport uitbracht om de positie van arbeidsmigranten te verbeteren. Er zijn negen teamleden: vijf regioadviseurs met elk hun eigen specialiteit, een jurist met specifieke kennis over arbeidsmigranten, huisvesting en relevante wet- en regelgeving, een communicatieadviseur, een projectleider en een projectondersteuner. Het team ontvangt subsidie van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) en Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).
Zwiers: “Ons ondersteuningsteam staat klaar om gemeenten te helpen inzicht te krijgen in de huisvestingsopgave van arbeidsmigranten, maar ook in gerelateerde onderwerpen zoals registratie, informatievoorziening, zorg en welzijn, toezicht en handhaving en regionale samenwerking. We organiseren werkgroepen en bijeenkomsten over deze thema’s, waar gemeenten van elkaar kunnen leren. En we nemen actief contact op met gemeenten, vooral via onze regioadviseurs. Zij weten precies wat er speelt in hun gebied en zijn het eerste aanspreekpunt. Alles bij elkaar leidt dit tot publicaties, praktische tips en online trainingen waar gemeenten mee aan de slag kunnen."
Gezamenlijk huisvesten kan ook
Sommige gemeenten zoeken naar manieren om de huisvesting van verschillende typen woningzoekenden met elkaar te combineren, vertelt Zwiers. “Een voorbeeld hiervan is het regelen van huisvesting van ontheemden uit Oekraïne, met het oog op toekomstig gebruik door arbeidsmigranten. Sommige projecten richten zich hier al op. Ook zijn er gemeenten die erover nadenken om statushouders, arbeidsmigranten, starters en mensen met sociale problemen samen te brengen in flexibele woonconcepten. Hierdoor zie je allerlei verschillende soorten van huisvesting ontstaan.”
Tegelijkertijd kan het huisvesten van arbeidsmigranten moeilijk zijn, net als bij andere aandachtsgroepen soms het geval is. “Over het algemeen bestaat er een negatief beeld, vooral bij grootschalige huisvesting van arbeidsmigranten. Toch zien we dat grotere vormen van huisvesting, mits goed georganiseerd door betrouwbare aanbieders met voldoende faciliteiten en permanent beheer, vaak geen grote problemen veroorzaken,” vertelt Zwiers. “In het voortraject associëren mensen arbeidsmigranten vaak wel met overlast in woonwijken, bijvoorbeeld doordat er te veel mensen in een woning verblijven. Daardoor houden mensen het binnen niet meer uit, en gaan ze buiten rondhangen. Terwijl de praktijk uitwijst dat grotere, goed beheerde complexen met goede voorzieningen juist geen problemen opleveren.”
Zwiers: “Ons ondersteuningsteam staat klaar om gemeenten te helpen inzicht te krijgen in de huisvestingsopgave van arbeidsmigranten, maar ook in gerelateerde onderwerpen zoals registratie, informatievoorziening, zorg en welzijn, toezicht en handhaving en regionale samenwerking. We organiseren werkgroepen en bijeenkomsten over deze thema’s, waar gemeenten van elkaar kunnen leren.''
Heldere communicatie is belangrijk
Het huisvesten van arbeidsmigranten roept nu eenmaal vaak uiteenlopende meningen en reacties op, vertelt Zwiers. “Daarom is het belangrijk om tijdens de planning en de uitvoering van dit proces altijd helder te communiceren. Het ondersteuningsteam heeft een werkgroep opgezet die gemeenten handvatten biedt om steun te creëren op zowel beleidsniveau als binnen de lokale gemeenschap.”
Bovendien gaat het verder dan alleen het voorzien in woningen. “Wanneer je je als gemeente wil inzetten voor een verbeterde huisvesting voor arbeidsmigranten, moet je ook nadenken over beleid omtrent de registratie van deze werknemers, hoe zij kunnen integreren, welke voorzieningen er zijn op het gebied van zorg en welzijn en hoe je handhaving regelt. Ook daar besteden we binnen ons ondersteuningsprogramma aandacht aan.”
Daarnaast werkt de werkgroep Huisvesting Arbeidsmigranten aan een model waarmee gemeenten een brede afweging kunnen maken over de keuzes met betrekking tot de huisvesting van arbeidsmigranten. “Dit model kan helpen bij het opstellen van een businesscase. Ook ontwikkelen we een tool die gemeenten inzicht geeft in de mogelijke behoefte aan huisvesting voor arbeidsmigranten bij de komst van nieuwe bedrijven of bij uitbreiding van bestaande bedrijven.”
Kennis brengen en ervaringen ophalen
Doordat het ondersteuningsteam met veel gemeenten in contact staat, voelen de teamleden goed aan wat er speelt. Zwiers legt uit: “Daardoor kunnen we een goed klankbord zijn richting andere partijen, zoals het Rijk. Zo kijken we naar nieuwe wet- en regelgeving en wat ervoor nodig is om dit zo goed mogelijk uit te voeren. Het werkt dus twee kanten op: we brengen onze kennis over aan gemeenten, maar halen ook informatie en ervaringen bij hen op om die weer bij het Rijk te kunnen terugleggen. Dat kan dan meegenomen worden in nieuw beleid en nieuwe regels.”
Volgens Zwiers zijn gemeenten blij met de hulp van het ondersteuningsteam. “Dat is positief, want er is de laatste jaren veel aandacht besteed aan arbeidsmigranten. En omdat het aantal blijft groeien, verwacht ik dat dit nog wel even zo zal blijven. We zien ook dat die groei aan arbeidsmigranten vragen oproept bij gemeenten. Ze willen het gewoon goed aanpakken, en wij blijven ze daarbij helpen.”
Meer weten over het ondersteuningsteam arbeidsmigranten of met het team in contact komen? Ga dan naar de website of stuur een mail naar arbeidsmigranten@vng.nl.