Schaalsprong in Helmond: integrale aanpak dankzij versnellingsgelden
Gemeente Helmond staat voor een grote uitdaging: de woningnood aanpakken door uitbreiding en verdichting van de stad. Uiteindelijk wil de stad groeien van circa 94.967 naar 115.000 inwoners in 2040. Een serieuze schaalsprong die vraagt om een integrale aanpak met passende maatregelen voor mobiliteit en bereikbaarheid, waarvoor Helmond samen met andere gemeenten versnellingsgelden ontvangt. Hoe pakt de gemeente deze gebiedsontwikkeling aan en op welke manier draagt dit bij aan een gezonde stad waar mensen graag wonen, werken en verblijven? David de Vries, directeur stedelijke ontwikkeling, en Stefan Raedts, strategisch adviseur Ruimtelijke Ontwikkeling en Regionale Samenwerking, weten hier alles van.
Natuurlijk, het bouwen van woningen is mooi en hard nodig. Maar het is niet waar het in de eerste plaats om gaat, benadrukt Stefan. “Uiteindelijk willen we de algehele kwaliteit van Helmond verbeteren en zorgen voor een positieve verandering voor de hele stad. Denk aan duurzaamheid en groenvoorzieningen, maar vooral ook aan de sociale aspecten zoals het verminderen van de maatschappelijke tweedeling. Dit sociale aspect is ook meegenomen in het onderzoek naar ontwikkelmogelijkheden van het centrum.”
Een schaalsprong moet in dienst staan van het verbeteren van de kwaliteit van de stad, vult David aan. “Op dit moment heeft het centrum een flinke achterstand ten opzichte van andere wijken, zowel op sociaal-economisch vlak als in voorzieningen. Dat komt doordat in het centrum vroeger veel industrie gevestigd was, waardoor uitbreiding van de stad vooral daarbuiten plaatsvond. Het gevolg was een scheiding tussen de duurdere, mooiere buitenwijken en de binnenstedelijke wijken met meer bedrijvigheid. Nu veel industrie uit het centrum is vertrokken, zijn er veel mogelijkheden voor herontwikkeling. We focussen ons in de komende periode op de herontwikkeling van Helmond Houtsdonk, dat tegen het centrum aan ligt.”
Helmond Houtsdonk wordt levendige stadswijk
Mobiliteit is een essentieel onderdeel van de schaalsprong. Nieuwe woningen moeten goed bereikbaar zijn, zodat mensen gemakkelijk naar hun werk of school kunnen reizen. Dankzij de versnellingsgelden die de gemeente hiervoor ontvangt van de ministeries van IenW en BZK, kan Helmond Houtsdonk dé drijvende kracht achter de schaalvergroting van Helmond worden. “Juist het geld dat we nu hebben voor infrastructurele maatregelen, maakt het aantrekkelijk om op deze locatie woningbouw te realiseren,” zegt Stefan.
De afstand tussen het stadscentrum en Helmond Houtsdonk, dat een treinstation maar ook veel verouderde woningen, bedrijfspanden en braakliggende stukken heeft, is slechts 700 meter. Toch zijn deze twee gebieden op dit moment twee verschillende werelden door de aanwezigheid van een kanaal en een drukke N-weg. “Het kanaal en de weg snijden de stad als het ware in tweeën. Met de versnellingsgelden verleggen we de weg, leggen nieuwe wegen aan vanuit het groene buitengebied naar het centrum, en plaatsen we bruggen en fietspaden over het kanaal naar het centrum. Bovendien bevinden zich langs de weg verschillende bedrijven, die we waar mogelijk willen verplaatsen. Zo wordt Houtsdonk een levendige stadswijk: er komt bijvoorbeeld aan de ene kant van het kanaal een nieuwe verbinding naar de grootste middelbare school van Helmond, en aan de andere kant gloednieuwe kunstgrasvelden van de voetbalclub.’’
Duurzame mobiliteit voor meer leefbare stad
Bij de herontwikkeling van Helmond Houtsdonk en daarmee het aantrekkelijker maken van het centrum, kan de auto volgens David niet langer de hoogste prioriteit hebben. Wel zal de overgang naar duurzame mobiliteit geleidelijk moeten plaatsvinden, zegt hij. “We moeten aantrekkelijke alternatieven bieden op het gebied van prijs, snelheid en bereikbaarheid, zodat mensen overwegen de auto te laten staan. Zeker in een stad waar al sinds jaar en dag een automotive campus staat.”
David en Stefan zijn ervan overtuigd dat het draait om zowel de fysieke inrichting van de omgeving als gewenning aan veranderingen. Stefan: “Wanneer de huidige N-weg langs het kanaal plaatsmaakt voor een aantrekkelijke boulevard met terrassen en speelruimtes voor kinderen, zullen mensen hun gedrag aanpassen. Het nieuwe alternatief wordt dan aantrekkelijker dan de oude situatie, wat zowel de leefbaarheid als de uitstraling van het centrum ten goede komt.”
Stefan wijst erop dat er in de automotive industrie proeven worden gedaan met nieuwe mobiliteitsvormen, zoals zelfrijdende shuttlebussen. “Dit toont aan dat de auto niet langer als onaantastbaar wordt beschouwd. Er wordt vooruit gekeken naar duurzaamheid en diversiteit in vervoersmiddelen, zoals deze shuttlebussen. Hoewel een cultuuromslag nodig is en dat even wennen kan zijn, zijn er zeker kansen voor verandering. Elke stap en maatregel draagt bij aan verandering naar een nieuwe toekomst.”
Belang van nieuwe banen en herkenbaar karakter
Bij het streven naar schaalvergroting door middel van een integrale aanpak, spelen ook arbeidsplaatsen een grote rol. Helmond wil niet alleen aantrekkelijk zijn als woonstad, maar ook als plaats waar inwoners kunnen werken. “Met een rijk arbeidsverleden in sectoren zoals industrie en metaal, heeft Helmond het 'makerschap' als het ware in haar DNA verankerd. Het grote mbo-onderwijscentrum en de hoog aangeschreven pabo vervullen een centrale rol in keuzes die we maken bij het vormgeven van de stad. Daarbij zoeken we naar een eigen karakter en identiteit, met een focus op techniek en design,” legt David uit.
Hij benadrukt het belang van een evenwichtige groei. "Het is belangrijk om een visie te ontwikkelen die niet alleen vooruitkijkt, maar ook het bestaande karakter en de cultuur van de stad respecteert. We streven niet naar een complete herbouw van Helmond en spelen geen 'Sim City'. Het unieke makers-DNA van onze stad willen we behouden en versterken, ook in 2040. We willen gewoon Helmond blijven, maar dan wel in een eigentijdse en herkenbare vorm.”
Groei en mobiliteitstransitie in de hele regio
Tegelijkertijd staat Helmond niet op zichzelf; de stad maakt onderdeel uit van een regio: Brainport Eindhoven. David: “Om weloverwogen keuzes te maken voor gebiedsontwikkeling zonder het zwaartepunt te leggen op één specifiek gebied, voeren we twee uitgebreide onderzoeken uit: het MIRT-onderzoek naar bereikbaarheid en het verstedelijkingsonderzoek van Brainport Regio Studio 2020. Hierbij zijn negen gemeenten betrokken, waaronder Eindhoven, Helmond en enkele kleinere gemeenten. Zo werken we gezamenlijk aan besluitvorming. Neem bijvoorbeeld Deurne, een gemeente die ook werkt aan haar mobiliteitspositie door bijvoorbeeld het station te versterken en gezamenlijk in te zetten op een betere spoorlijn. Dit is een mooi voorbeeld van een regionale visie, waarbij we samen één systeem kiezen in plaats van verschillende keuzes maken die elkaar niet versterken. In juli dit jaar hebben we de ontwikkelstrategie voor Zuidoost-Brabant vastgesteld, die over zowel de verstedelijking als het bijbehorende mobiliteitssysteem gaat.”
Subsidie geeft vertrouwen in gekozen pad
In de beginfase van de opgave voor schaalvergroting was het best spannend, vertelt Stefan. “We waren benieuwd hoe de inwoners en de gemeenteraad zouden reageren. Maar de reacties waren eigenlijk meteen positief. De subsidie maakte daarbij echt het verschil: die gaf het vertrouwen dat we onze plannen voor Helmond waar konden gaan maken. Men zag de kansen en er werd meteen volop meegedacht over de inrichting. Dat vind ik bijzonder, want bij ruimtelijke ontwikkeling in Nederland verloopt participatie bij grote projecten soms best moeizaam.”
Stefan vermoedt dat de bekendheid van de groeiplannen binnen Helmond een positief effect had. “Mensen realiseren zich dat dit gebied geschikt is voor grotere projecten. Met de steun van het Rijk en de mogelijkheid om direct de infrastructuur aan te pakken, liggen er veel kansen. Het voelt als een perfect passende puzzel, waar iedereen van profiteert: het omleiden van het autoverkeer zorgt voor een rustiger gebied, en de wijk Helmond Houtsdonk wordt daadwerkelijk meer naar het centrum getrokken. Dat zijn prachtige stappen die gelukkig gezien en erkend worden.”